*جناب آقای زندی؛ جنابعالی جایگاه بانکداری الکترونیک را در سیستم بانکی کشور چگونه ارزیابی می کنید؟
نگاه اجمالی به آمار عملکرد بازیگران اصلی این حوزه یعنی بانک ها و موسسات مالی و اعتباریطی چند سال اخیر،حاکی از جایگاه مطلوب بانکداری الکترونیک در سیستم بانکی کشور و قرار گرفتن این صنعت در مسیر توسعه است.گزارش های منتشر شده از سوی بانک مرکزی  طی سال های اخیر نشاندهنده روند صعودی تعداد کارت های بانکی فعال،تعداد تراکنش های انجام شده مبتنی بر کارت،افزایشنفوذ اینترنت و موبایل های هوشمند و در نتیجه گسترش میزاندسترسی مردم به کانال های پرداختو نقاط مختلف ارائه خدمات بانکداری الکترونیکنظیر اینترنت بانک، موبایل بانک، تلفن بانک ودستگاه های خودکار بانکی است.البته همانگونه که ذکر شد این صنعت در مسیر توسعه قرار دارد و این روند باید ادامه یابد و تکه های بیشتری از این پازل در جای خود قرار گیرد.
در همین خصوص نفوذ چشمگیر خدمات بانکداری الکترونیک در جامعه باعث شده تا مراجعه مردم به شعب سنتی برای انجام امور خرد بانکی کاهش محسوسی یابد و بسیاری از شعب با وجود برخورداری از فضای کاری وسیع، تجهیزات و پرسنلکافی؛ بهره وری لازم را نداشته و به اصطلاح زیانده شوند.
البته چالش هایی نيزدر این صنعت وجود دارد که چنانچه برطرف شود،مسیر توسعه آن هموارتر و امکان بهره مندی بانک ها و مشتریان از مزایای متعدد آن بیش از پیش فراهم خواهد شد.
*به نظر شما چالش های موجود در بانکداری الکترونیک چیست؟
چالش های موجود در صنعت بانکداری الکترونیک را می توان به سهبخش تقسیم کرد که عبارتند از چالش های قانونی، زیرساختی و حمایتی.
در بخش چالش های قانونییکی از مهمترین موارداحراز هویت الکترونیکی مشتریان هنگام ارائه خدمات نظیر خدمات چک، افتتاح حساب، صدور کارت و ... است. این چالش زمانی مطرح می شود که بانک بخواهد این خدمات را به صورت الکترونیکیو در اماکنی مانند پایگاه های شبانه روزی یا باجه هایی که پرسنل بانک حضور ندارند،به مشتریان ارائه دهد.
اگرچه برخی از محصولات بانکداری الکترونیکاز امکانات و تجهیزات کافی برای برقراری ارتباط صوتی و تصویری کارمند بانک با مشتری از راه دور برخوردار است و می تواند بدون نیاز به حضور پرسنل بانک اطلاعاتی مانند مشخصات کارت بانکی و کارت ملی، اثرانگشت و امضای بیومتریک مشتری را اخذ و با برقراری ارتباط آنلاین با سامانه های متمرکز بانک و سامانه های نظارتی خارج از بانک هویت مشتری را استعلامكنند؛اما به دلیل برخیالزامات قانونی که احراز هویت را مستلزم حضور فیزیکی مشتری در شعب سنتی و انجام تشریفات مربوطه به صورت رودررو با کارمند باجه می دانند، ارائه این خدمات توسط محصولات فوق با چالش های جدی مواجه می شود.
یکی دیگر از چالش های این حوزه؛ لزوم همکاری مراجع مسئول در امور مبارزه با پولشویی است. به نظر میرسد با احراز هویت و اعمال کنترل هایی که سامانه های غیر حضوری در خصوصميزان مبلغ و تعداد تراکنش های یک فرد در طول روز میتوانند بعمل آورند، انتظارات این نهادها قابل پاسخگویی است؛ لذا کافی است این مراجع با دید مثبت در این پروژه ها ورود پیدا کرده و مجوزهای لازم را به تدریج اعطا کنند.
در حوزه زیرساخت نیز تامین پهنای باند مناسب و ایمن برای انتقال تصاویر با کیفیت خوب و افزایش ضریب نفوذ اینترنت و موبایل و ایجاد وب سرویس توسط نهادهای حاکمیتی برای ارتباط برخط خدمات آنها با سامانه های ارائه دهنده بانکداریالکترونیکی از مهمترین چالش های قابل ذکر است.
چالش دیگری که باید بطور جدی به آن رسیدگی شود، لزوم حمایت از فناوری ها و محصولات جدید در حوزه بانکداریالکترونیک به ویژه حمایت از توان مهندسی و محصولات تولید داخل است که البته تاحدودی از فین تک ها حمایت هایی صورت گرفته، اما کافی به نظر نمی رسد.
در مورد محصولات نیز هم اکنون دستگاههایی برای ارائه خدمات بانکی در کشور طراحی و تولید شده اند که حتی ساير کشورها و عمدتا شرکت های چینی از آنها الگو گرفته و دستگاه مشابه تولید و به کشور ما صادر می کنند. این امر نه تنها بر خلاف اقتصاد مقاومتی است؛ بلکه با منافع ملی نیز مغایرت دارد و در دراز مدت مانعی  برای گسترش بانکداری الکترونیک در کشور به شمار می رود. به عنوان نمونه می توان دستگاه "صراف خودکار" تولید داخل کشور را مثال زد که ارزهای بین المللی را دریافت و در مقابل کارت بانکی با مانده ریالی با مبلغ معادل ارز دریافتی صادر و تحویل می دهد.
*جنابعالی برای رفع این چالش ها چه راهکارهایی را پیشنهاد می دهید؟
چنانچه قوانین مربوط به احراز هویت از سوی نهادهای ذیربط مانند مجلس شورای اسلامی و قوه قضائیه با مشاوره ارگانهای دولتی مانند وزارت ارتباطات و بانک مرکزی متناسب با پیشرفت های فناوری اطلاعاتمورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد؛ چالش مربوطه تا حدود زیادی برطرف خواهد شد.در همین راستا استفاده از تجربیات شرکت های دانش بنیانی که از تخصص و تجربه کافی در این خصوص برخوردار هستند، می تواند تاثیر بسزایی در تدوین قوانین مناسب این حوزه داشته باشد.
بانک ها و موسسات مالی و اعتباری نیز باید با توجه به میزان گستردگی فعالیت های خود، بودجه  قابل توجهی را براي توسعه بانکداری الکترونیک اختصاص دهند و بر نحوه هزینه کرد این بودجه نظارت شود تا استفاده از محصولات نوین این حوزه به ویژه محصولات دانش بنیان مبتنی بر طرح های خلاقانه و نوآورانه شود.
*به نظر شما بانکداری الکترونیک در ایران پس از برجام تا چه اندازه توانسته رشد و توسعه پیدا کند و پاسخگوی نیاز مشتریان باشد؟
تحریم ها در کنار مشکلات و چالش هایی که برای ما داشته؛ آثار مفیدی نیز به همراه آورده است. از معایب آن می توان به دور ماندن از استانداردهای مقبول بین المللی در حوزه های سخت افزاری و نرم افزاری مانند IFRS در حوزه گزارشگری مالی یا EMV در حوزه پرداخت با کارت اشاره کرد. البته در شرایط پسابرجام در حال جبران این مشکلات و عقب ماندگی ها هستیم و تلاش برای جبران این کاستی ها و پیشرفت های حاصل از این تلاش، از آثار مفید تحریم ها به شمار می رود. به طور مثال تحریم ها موجب شد مهندسان ایرانی آستین بالا بزنند و با غلبه بر چالش های فناورانه؛ محصولاتی خلاقانه و نوآورانه ارائه دهند و خلاء موجود حضور شرکت های خارجی در حوزه نرم افزار و سخت افزارهای بانکی را پر کنند که این موضوع خود سرمایه ای ارزشمند برای اقتصاد کشور است و اگر به خوبی حمایت شود، امکان صادرات آنها نیز وجود خواهد داشت.
*به نظر شما بانکداری الکترونیک در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته در چه وضعیت و جایگاهی قرار دارد؟
بدیهی است در کشورهای پیشرفته به دلیل وجود موسسات مختلف مالی و اعتباری در بخش خصوصی با سرمایه های زیاد وگستره بین المللی؛ خدمات متنوعی در حوزه مالی و بانکی ارائه می شود که با توجه بهبرخورداریآن جوامع از زیرساخت ارتباطات گسترده، امکان ارائه خدمات به صورت الکترونیکی نیز فراهم است.
به عبارت دیگر مشکل ما به الکترونیکی كردن خدمات بر نمی گردد؛ چراکه ما نه تنها توانسته ایم آن بخش از خدماتی که سازمانها ارائه می دهند را به نحو مناسبی الکترونیکی کنیم؛ بلکه توانستیم در زمینه تولید محصولات نوین و ارائه خدماتبانکداریالکترونیک نیز فاصله خود را با کشورهای پیشرفته کمتر کنیم وحتی در ارائه برخی از محصولات و خدمات در این حوزه از آنها سبقتبگیریم.
بطور مثال در حال حاضردستگاه "صراف پویا" که یک دستگاه تولید داخل است و بدون نیاز به حضور پرسنل بانک یا صرافی به خرید و فروش ارزهای خارجی به صورت اتوماتیک و صدور کارت بانکیمی پردازد ومشابه خارجی ندارد، نمونه ای از این محصولات است. این در حالی است که اگر حمایت های لازم از توسعه این محصولو محصولات مشابه آن توسط نهادهای حاکمیتی صورت گیرد؛ می توانیم با اتکا به تجربه، تخصص و دانش فنی مهندسان و تولیدکنندگان داخلی این حوزه و با بهبود مستمر این دستگاه ها به عنوان یکی از بازیگران جدید محصولات بانکداری الکترونیک در منطقه مطرح شویم.  
* به نظر شما در صورت رفع کامل تحریم های بانکی، این موضوع چه تاثیری بر رشد و توسعه بانکداری الکترونیک در ایران خواهد گذاشت؟
رفع کامل تحریم ها در ابعاد مختلفی به رشد و توسعه بانکداری الکترونیک در کشور کمک می کند. به عنوان مثال می توان از افزایش تعداد گردشگران خارجی و در نتیجه رشد صنعت گردشگری نام برد؛ چراکه در صورت تحقق این موضوع نیاز گردشگران به تبدیل ارز و دسترسی به شبکه های خرید و پرداخت کشور؛ خدمات جدیدی را از بانکداری الکترونیک طلب می كند که دستگاه "صراف خودکار پویا"در راستای تامین این نیاز طراحی و روانه بازار شده است.
نمونه دیگر حرکت بانک ها به سوی رعایت استانداردهای IFRS در گزارشگری مالی است که بر اساس آن بانک های خارجی قادر خواهند بود با اطمینان خاطر با بانک های ایرانی روابط کارگزاری و مشارکت در فعالیت ها را برقرار کنند.
در همین راستا شرکت پویا به عنوان یکی از شرکت های فعال در حوزه سامانه های بانکی با تولید و ارائه محصولی به نام "سامانه جامع مالی پویا" این امکان را برای بانک های کشور فراهم كردهاست که در هر وضعیتی از نظر سامانه حسابداری و نگهداری دفاتر که قرار دارند؛ بتوانند در اسرع وقت با بهره گیری از این سامانه یا حتی زیر مجموعه ای از آن صورت های مالی و بطور کلی گزارشگری خود را به این استاندارد کاملا نزدیک و نهایتا منطبق کنند.
گامی دیگر در این خصوص امکان برقراری ارتباط ميان شبکه پرداخت کشور با شبکه های پرداخت بین المللی مانند مستر کارت  یا ویزا است که می تواند باعث گرایش بانک ها به سوی پیاده سازی و انطباق با استانداردهای رایج در این حوزه شود.
*به نظر شما بانکداری الکترونیک تا چه اندازه می تواند در سیاست های اقتصاد مقاومتی در حوزه بانکی کشور تاثیرگذار باشد؟
دو محور اصلی اقتصاد مقاومتی "صرفه جویی در هزینه ها" و "حمایت از تولیدات داخلی" است. با توجه به نفوذ بانکداری الکترونیک و کاهش شدید مراجعه به شعب سنتی،ضمن صرفه جویی در وقت مردم و هزینه های تردد و کاهش آلودگی محیط زیست؛ شعب کم مراجعه بانک های کشور که حدود 30درصد شعب را شامل می شود نیز زیانده شده اند. بنابراین بانک ها به منظور کاهشهزینه های خود و در راستای اقتصاد مقاومتیاز یک سو و باقی ماندن در فضای رقابتی بسیار فشرده بانکداری الکترونیک از سوی دیگر؛به دنبال تعطیلی این شعب و جایگزین كردن محصولاتی هستند تا بتوانند در فضایی کوچک و بدون نیاز به حضور پرسنل بانک، با هزینه ای اندک خدمات خرد بانکی را ارائه دهند.
جنبه دیگر این موضوع حمایت از تولیدات داخلی و رعایت قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی داخلی است که نه تنها موجب اشتغالزایی می شود و دارای مزایای متعددی است؛ بلکه امکان رشد تولیدات فناورانه و تحقق اهداف برنامه ششم توسعه در افزایش صادرات غیرنفتی را نیز فراهم می كند. در همین راستا لازم است دستگاه های اجرایی و نهادهای نظارتی مربوطه ضمن حمایت از تولیدکنندگان داخلی اینگونه محصولات به ویژه شرکت های دانش بنیان فعال در این حوزه و اتخاذ سیاست های تشویقی برای آنان؛ اهداف اقتصاد مقاومتی در حوزه بانکداری را محقق سازند.
*لطفاً در خصوص نقاط ضعف و قوت بانکداری الکترونیک توضیح بفرمائید.
بزرگترین نقطه قوت بانکداری الکترونیکدر دسترس قرار دادن خدمات خردبانکی به صورت شبانه روزی است که نه تنها سفرهای درون شهری را به میزان محسوسی کاهش می دهد و باعث صرفه جویی در وقت و هزینه مشتریان می شود؛ بلکه باافزایش ساعات ارائه خدمات، موجب اطمینان خاطر مشتریان از بابت در دسترس بودن دارايی های آنها در بانک ها و درنتیجهرسوب بیشتر نقدینگی در بانک هامی شود.
در خصوص نقاط ضعف این صنعت نیز مي توان به بحث امنیت و آسیب پذیری محیط های مجازی اشاره کرد. اگرچه وقوع جرایم از این محل نه تنها در مقابل نقاط قوت این خدمات تاکنون بسیار ناچیز بوده است؛ بلکه با تدوین طرح جامع امنیت و صرف هزینه مناسب براي تامین تجهیزات لازم مانند HSM (hardware security module)قابل مدیریت هستند.
نقطه قوت دیگر بانکداری الکترونیک که میتوان به آن اشاره کرد؛ توسعه نرم افزارها و سخت افزارهای لازم برای احراز هویت خودکار است. امروزه عوامل مبتنی بر رمزنگاری مانند امضای دیجیتال یا کارت ملی هوشمند و شاخص های بیومتریک انسانی مانند اثرانگشت یا مردمک چشم یا امضای بیومتریک و حتی چهره افراد مطرح است. همچنین سازمانهای متولی هویت افراد متعهد می شوند با ارائه سرویس در بستر شبکه، امکان برقراری ارتباط و استعلام خودکار از راه دور را نیز فراهم کنند که به اجبار به سمت آنها رفته و پیشرفت لازم حاصل خواهد شد.
البته شاید پدربزرگ های ما هنوز علاقه ای به حضور فیزیکی در شعب سنتی و درددل با کارمندان شعب را همراه با پرداخت نقدی اقساط یا صورتحساب داشته باشند و از آن زمانی که همه مردم به اجبار از شعب سنتی استفاده می کردند؛ به نیکی یاد کنند و از کاهش روابط انسانی گله مند باشند؛ اما آنچه که مسلم است اینکه این موضوع مانعی برای رشد بانکداری الکترونیک نبوده و نخواهد بود.
*به نظر شما مشتریان نظام بانکی تا چه اندازه از بانکداری الکترونیک استقبال کرده اند؟
همانگونه که ذکر شد، تعداد کارت های بانکی صادر شده و تراکنش های صورت گرفته مبتنی بر کارت طی سالهای اخیر و استفاده وسیع از خدمات بانکی در فضای مجازی؛نشانگر میزان استقبال بالای مشتریان نظام بانکی از بانکداری الکترونیک است. همچنین به این موارد باید استقبال زائران و گردشگران خارجی از خدمات دستگاه های "صراف خودکار"براي دریافت ارز و تحویل کارت با مانده معادل ریالی را نیز اضافه كرد.
آنچه که مسلم است اینکه در حال حاضر خدمات بانکی اینترنتی به طور وسیع و خدمات بانکی موبایلی به میزانی کمتر از آن در جامعه مورد استقبال و استفاده قرار گرفته است و روند رو به رشدی هم دارد.اما برخی بانک ها در برخی نقاط کشور خدمات خرد بانکی متعددی شامل واریز مبلغ چک به حساب بطور آنی، دریافت و پرداخت های ریالی و ارزی، فروش کارت هدیه و کارت مترو، فروش سکه طلا در بسته بندی مناسب با ابعاد کارت های بانکی، صدور انواع کارت، پرداخت انواع قبوض و خدماتی از این قبیل را نیزاز طریق پایگاههای شبانه روزی خودارائه می دهند؛ اما به دلیل نبود اطلاع رسانی صحیح و عمومی هنوزفرهنگ استفاده از آنها در جامعه نهادینه نشده و مراجعات عمدتا برای خدمات خودپردازها است.
در نتیجه برای رفع این نقیصه ضروری است علاوه بر اجرای طرح های تبلیغاتی جهت اطلاع رسانی، سیاست های تشویقی خاصی برای هدایت مشتریان به استفاده از این خدمات نیزدر دستور کار بانک ها قرار گیرد و مردم را به مشارکت هر چه بیشتر در توسعه بانکداری الکترونیک دعوت کرده و خود نیز از مزایای آن بهره مند شوند.