*لطفا بفرمایید شرکت خدمات انفورماتیک از ابتدای تاسیس تاکنون چه فعالیت ها و دستاوردهایی داشته و چه محصولاتی را به بازار عرضه کرده است؟
به طور کلی می توان گفت بانکداری الکترونیک در ایران با شرکت خدمات انفورماتیک آغاز شد. زمانی مردم مشتری شعبه بودند؛ اما با سیستم های متمرکزی که برای اولین بار شرکت خدمات انفورماتیک در بانک ملی راه اندازی کرد، مردم از مشتری شعبه به مشتری بانک تبدیل شدند و می توانستند در هر شعبه ای کار خود را انجام دهند. سپس کانال های جدید بانکی همچون خودپرداز، موبایل، اینترنت و ... مطرح شد. در مرحله بعد مسئله این بود که سرویس هایی که توسط یک بانک ارائه می شود؛ چگونه می توان آن خدمات را از بانک های دیگر نیز دریافت کرد. با این اتفاق مردم دیگر مشتری شعبه و بانک نبودند؛ بلکه مشتری کانال های بانکی تمام بانک ها شدند. به طور مثال ما  امروزه می توانیم از خودپرداز بانک سپه با کارت ملی به کارت اقتصاد نوین انتقال وجه داشته باشیم.  به جرات  می توانم بگویم در خیلی از جاهای دنیا چنین اتفاقی نمی افتد. در واقع همه این فعالیت های خوبی که در حوزه بانکداری انجام می شود با محصولاتی آغاز شده که توسط شرکت خدمات انفورماتیک به بازار عرضه شده است.
*جايگاه بانكداري الكترونيك در سيستم بانكي كشور را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
امروزه بانکداری الکترونیک جدا از بانکداری نیست. زمانی فقط تعداد محدودی از شرکت ها و سازمان ها می توانستند در حوزه IT فعالیت کنند؛ اما امروز IT بخشی از زندگی مردم شده است. حتی در خانواده ها افرادی هستند که با محیط وب آشنایی ندارند و با آن فضا کار نکرده اند؛ اما می بینیم در فضای مجازی تولید محتوا می کنند. این فضا در بانکداری و بانک ها به همین ترتیب تغییر کرده است. بانکداری الکترونیک زمانی یک نوع ابزار محسوب می شد، اما امروز در بانکداری رسوخ کرده و جزء لاینفکی از بانکداری شده است و لازم و ملزوم یکدیگرند. در نتیجه امروز جایگاه مستحکمی برای بانکداری الکترونیک تصور می کنیم.
*به نظر شما چالش هاي موجود برای توسعه بانكداري الكترونيك در کشور چيست؟ برای رفع این چالش ها چه پیشنهاداتی را ارائه می دهید؟
چالش های این حوزه را می توان به دو دسته تقسیم کرد؛ یک سری مشکلات مربوط به حوزه فناوری است و دیگری به حوزه بانک مربوط می شود؛ یعنی بین بانکدارها مطرح است. در حوزه فناوری؛ تکنولوژیست ها و تکنوکرات ها فکر می کنند تکنولوژی را باید پرورش داد و در همه جا استفاده کرد.  در اینجا این سوال مطرح می شود که آیا حواسشان به کسب و کار بانکداری هم هست؟ آیا این حرف صحیح است که یک فناوری به ذات اینکه نو و هیجان انگیز است را باید استفاده کنیم؟ باید ببینیم این فناوری چه فایده ای برای بانک دارد؟ یعنی به لحاظ کسب و کار برای بانک چقدر درآمد دارد و چه میزان می تواند موقعیت بانک را در بازار تغییر دهد؟ از سوی دیگر برای مشتری و جذب منابع بانک  تا چه اندازه می تواند علاقه مندی ایجاد کند؟ دغدغه اصلی بانک ها جذب منابع و تراز مالی بانک است؛ اما برای تکنولوژیست صرفا خوب بودن یک تکنولوژی و فناوری مهم است که بانک از آن استفاده کند. از طرف دیگر تکنولوژیست ها برخی مواقع با عدم درک عمیق نسبت به فناوری در بعضی از حوزه ها مواجه می شوند. تغییرات فناوری خیلی سریعتر از تغییرات در کسب و کار بانکداری است که در دنیا اتفاق می افتد. در حوزه فناوری هر روز تغییرات جدیدی می بینیم و این فناوری های جدید ممکن است برای بانک فرصت های جدید ایجاد کند که برای تصمیم گیری لازم است سریعتر عمل کنند و یا بعضی مواقع محافظه کاری را کنار بگذارند. بانکدارها در همه جای دنیا به دلیل اینکه پول و سرمایه مردم دستشان است؛ محافظه کار هستند که این موضوع برای ورود برخی فناوری ها مثل ترمز می ماند. پس مهمترین چالش ها در این حوزه ، از یک طرف فناوران هستند که حرف بانکداران را خوب متوجه نمی شوند و از طرف دیگر بانکداران برخی مواقع در حوزه فناوری فرصت ها را درک نمی کنند.
قطعا یک سری موارد جانبی هم هست. مثلا بانکدارها انتظاراتی از رگولاتوری، بازار، مردم و نهادهای مختلف دارند. در حوزه PSP ها نیز بحث کارمزدها مطرح است که به لحاظ فرهنگی هنوز آمادگی تغییر اصولی در این زمینه وجود ندارد که امیدوریم آرام آرام مقدمات این مهم فراهم شود.
*با توجه به برجام و رفع تحریم ها، آیا بانكداري الكترونيك در ايران توانسته رشد و توسعه مدنظر را پيدا كند و تا چه اندازه پاسخگوي نياز مشتريان بوده است؟
اینکه بگوییم بعد از برجام همه مشکلات موجود در این حوزه برطرف شده؛ صحبت درستی نیست. به نظر من مهمترین اتفاقی که بعد از برجام افتاد؛ این بود که جلوی یک سری اقدامات بدی که قرار بود کشور ما را به طور کامل در دنیا منزوی کند، گرفته شد. اما اینکه انتظار داشته باشیم با وجود برجام تمام تکنولوژی های دنیا در کشور ما قابل دسترسی باشد؛ اینطور نیست. ضمن آنکه با تعیین دولت جدید آمریکا فضا سخت تر هم شده است. البته ما برای بازگشت به فضای بین المللی آمادگی های لازم را داریم. بر فرض مثال اگر امروز هیچ مشکلی در دنیا برای ارتباطات بین المللی ایران نبود و قرار بود به سامانه کارت های بین المللی دنیا وصل شویم؛ آمادگی آن را نداشتیم؛ چراکه آنها یکسری ملزوماتی دارند و طی سال هایی که ما از دنیا جدا بودیم آن ملزومات را در سیستم های خود در نظر نگرفته بودیم. حال برای وصل شدن به این سامانه های بین المللی باید آن ملزومات که چندین سال برای پیاده سازی وقت می خواهد را فراهم کنیم. در همین خصوص در این دوره مطالعات کامل و دقیقی شروع شد و با برنامه در حال آماده سازی زیرساخت ها برای اتصال به سامانه های بین المللی هستیم  که این موضوع باعث ارتقاء سطح زیرساخت ها، استانداردها و سرویس دهی خواهد شد. به نظر من بیشترین مزیت برجام این بود که ما را برای ارتباطات بین المللی آماده تر کرد؛ وگرنه قبل از برجام راه دور زدن تحریم ها را بلد بودیم و اینکار را انجام می دادیم. برکت اصلی برجام این بود که مقدمات ارتباط زیرساخت های ما با زیرساخت های بین المللی را مهیا کرد.
*در خصوص اصلاح ساختار کارمزدها بحثی که مطرح است اینکه سیستم بانکداری الکترونیک هزینه هایی که پرداخت می کند از خود بانک ها تامین می شود. در صورتیکه باید خود مصرف کننده نهایی و سیستم با تراکنش هایی که انجام می شود هزینه ها را پوشش دهد و کارمزدها را پرداخت کند. به نظر شما این مهم کی انجام می شود؟
من هم با اصلاح ساختار کارمزدها به شدت موافقم و معتقدم که این سیستم باید تغییر کند. ضمن آنکه بانک مرکزی هم تمایل به تغییر این رویه دارد؛ اما از دید من مشکل اصلی بحث فرهنگی است. در واقع شخصی که سرمایه اش را در بانک سرمایه گذاری می کند، معتقد است وقتی پولش در بانک است چرا باید کارمزد بدهد؟ این اتفاقی است که سال هاست در آمریکا و اروپا هم می افتد که مشتریان در برخی از حساب های بانکی خود کارمزد یا مثلا نرخ سود منفی می دهند. اما در کشور ما بابت تراکنش هایی که هر روز انجام می شود، نمی توانیم هزینه آن را از جای مناسب تهیه کنیم. هر از گاهی در این حوزه تغییراتی می بینیم. چندی پیش به این موضوع واکنش شدید نشان داده شد و بازخورد منفی از سمت اصناف صورت گرفت به دلیل همان نگاه فرهنگی که عرض کردم. خوشبختانه امروز همه به این نتیجه رسیده  اند که دیگر جای اغماض نیست و با کمی صبر و حوصله اتفاق های خوبی در خصوص اصلاح ساختار کارمزدها در راه است و مدیریت بهتری صورت خواهد گرفت.
*جنابعالی امنیت خدمات بانکداری را چگونه ارزیابی می کنید؟
ببینید این سوال بانک های مختلف که هر کدام از شرکت های خاصی خدمات دریافت می کنند را در بر می گیرد و خود بانک ها هم یک سری قوانین و مقررات در بحث امنیت دارند و خود آنها باید در این خصوص اظهارنظر کنند. اما آنچه که ما در شرکت خدمات انفورماتیک ارائه می دهیم؛ سعی کرده ایم بالاترین استانداردها را برای امنیت کسب کنیم و بر همان اساس هم خدمات بدهیم. به طور کلی امنیت خدمات بانکداری جزء مواردی است که مهم است و مصرانه پیگیر آن هستیم که هرگونه ارتقایی در سیستم لازم است؛ باید انجام شود. در برخی موارد هم متاسفانه خود مشتری امنیت را رعایت نمی کند که به همان فرهنگ سازی بر می گردد، اما در هر صورت کاربر باید روی مسئله امنیت کارت و خدماتی که در اختیار دارد حساس باشد.
*به نظر شما استقبال مشتریان از بانکداری الکترونیک به چه میزان بوده است؟
به نظر من فرهنگ سازی در این حوزه حد و مرزی ندارد و هر روز باید بیشتر شود، اما اگر کلی نگاه کنیم فعالیت ها و خدمات خوبی در حوزه بانکداری صورت گرفته است. خیلی از راه حل هایی که مطرح می شود برای ایران خوب  است، اما شرکت های خارجی اعتقاد دارند که به درد ایران نمی خورد و دلیل آن هم این است که شناخت درستی از وضعیت کشورمان ندارند و فکر می کنند مردم ما مثل کشورهای هند یا کنیا هستند که حتی حساب بانکی هم ندارند. این در حالیست که ما در این حوزه به طور کل متفاوت عمل کرده ایم که علت اصلی آن هم نفوذ بانکداری الکترونیک در تمام زندگی مردم بوده است. یک سری از طرح ها هم توسط دولت اجرا شده و می بینیم که همه افراد از قشرهای مختلف سنی از خدمات بانکداری الکترونیک اعم از اینترنت بانک، موبایل بانک و انواع آپ هایی که در بازار است، استفاده می کنند. در نهایت می توان گفت فرهنگ سازی خوبی در این خصوص انجام شده، اما به این معنی نیست که کار تمام شده است.
*مسئله ای که این روزها مطرح است استفاده از کارت های هوشمند مثل کارت ملی و تجمیع همه کارت های بانکی است. نظر شما در این خصوص چیست؟

خیلی به این قضیه خوش بین نیستم. این یک کار بین حوزه ای است که عملا یک حوزه وارد حوزه دیگری می شود. مثل اینکه بانک ها ادعا کنند بخشی از کار ثبت احوال را انجام دهند که خیلی جالب نیست. این پروژه ساده ای نیست و بعید می دانم به نتیجه برسد. به لحاظ ارزش کارت بانکی با پاسپورت و کارت ملی و ...  یکی نیست. مردم کارت ملی را همیشه به همراه ندارند و ریسک همراه داشتن کارت به دلیل ترس گم شدن هم زیاد است. پس وقتی به هر دلیلی گم یا دزدیده شود، باید خیلی از بانک ها و ارگان هایی که با این کارت در تماس بودند را آگاه کنیم. این کار به ظاهر قشنگ است که با یک کارت بتوان در همه بانک ها فعالیت های بانکی انجام داد؛ اما در عمل نتیجه خوبی ندارد.
*بحثی هم در روابط بین المللی مطرح است که کارت های بانکی ما در کشورهای دیگر قابلیت استفاده و ارزش لازم را ندارند و نمی شود خریدی با آن انجام داد. این مشکل را چطور می توان حل کرد؟
این مسئله به اتفاقاتی که بعد از برجام قرار است اتفاق بیفتد مربوط می شود. در این خصوص باید  زیرساخت های لازم را فراهم کرد. این موضوع فرآیندی است که چند سال طول می کشد و باید فضای سیاسی آماده شود. قطعا در آینده شاهد پیشرفت هایی در این حوزه خواهیم بود.

طاهره گودرزی